Het is 6 oktober 1842 als een groep vooraanstaande Venlonaren zich op uitnodiging van het zogeheten Provisioneel Comité verzamelt in een achterkamer van een statig pand aan de Vleeschstraat. Het is onrustig in Venlo. De belegering door de Belgen in de voorbije jaren heeft een zware wissel getrokken op de oude vestingstad. De stad is smerig, het stinkt er door de bergen afval en er is veel vernield. De handel wordt beperkt door de vestingmuren. Mensen verlaten de stad om elders iets nieuws te beginnen. De eens zo levendige handelstad aan de Maas verloederd en dreigt aan belang te verliezen.
De Venlose historicus L.J.E. Keuler beschrijft in dat jaar de staat van de stad: “De kwijnende staat, waarin de stad zich bevindt, is duidelik zigtbaar. Hare schoonste dagen zijn voorbij, en hare toestand zal meer en meer verergeren, want in de toekomst zelve valt het moeilijk eenige verbetering te verbeiden”. Het besef dat er drastisch iets moet veranderen groeit, maar hoe kan de verdere verloedering en het genäöl van de Venlonaren gestopt worden?
In 1843 viert Venlo het feit dat 500 jaar eerder stadsrechten zijn verleend door de Hertog van Gelre. Deze heugelijke gebeurtenis is mede de aanleiding en inspiratiebron geweest voor het genoemde Provisioneel Comité om vrolijkheid en feest te gaan organiseren. Een voorbeeld om dit te doen vonden zij in het Duitse Keulen waar enkele jaren eerder een vastenavondvereniging was opgericht.
Het Provisioneel Comité schreef in haar uitnodiging voor de bijeenkomst van 6 oktober 1842: “De zo dikwijls geuite wensch van alle vrienden der vrolijkheid om de vastenavonddagen op eene gepaste en aangename wijze door te brengen en de aloude lust voor vreugde en eendragt niet geheel en al uit Venloo’s muren te zien verdwijnen, heeft ondergeteekende provisioneel comité doen besluiten ene Vastenavond Gezelschap op te richten.” Het resultaat van de bijeenkomst was de oprichting van de ‘Sociëteit Jocus Venlo’.
16×11 jaar Jocus
In het jaar waarin Venlo viert dat het 675 jaar geleden stadsrechten kreeg, viert Venloosch Vastelaoves Gezelschap Jocus haar 176ste verjaardag, 16 x 11. Jocus is de oudste, nog actieve vastenavondvereniging van Nederland. Na 176 jaar kleurt Jocus nog altijd de Venlose vastelaovend. “Met de grootste zorg en met veel gevoel voor traditie en stijl worden creativiteit, saamhorigheid en vrolijkheid van generatie op generatie doorgegeven. De vastelaovend verbindt en inspireert de Venlonaar. In grote delen van het land geniet Venlo bekendheid als “Stedje van lol en plezeer”. Een stad waar vrolijkheid en optimisme overheerst, en waar het goed wonen en werken is. De aanvankelijke doelstelling van het Provisioneel Comité om ‘….die zwarte en sombere wolk, die ons zolang gedrukt heeft, te verdrijven’ is dan ook ruimschoots gehaald”. Aan het woord is Roel Versleijen, Vors Joeccius XI en voorzitter van Venloosch Vastelaoves Gezelschap Jocus.
“De afgelopen jaren heeft Jocus veel geïnvesteerd in het creëren van draagvlak bij de Venlonaren, bij ondernemers en bij de jeugd. We zien weliswaar dat de vastelaovend als belangrijk volkscultureel feest in andere delen van het land onder druk staat. Maar in Venlo is dat niet aan de orde. In Venlo leeft de vastelaovend. Dat bereiken we door, zonder de tradities uit het oog te verliezen, iedere dag opnieuw kritisch te kijken naar hetgeen we doen en in voorkomend geval durven te vernieuwen. We willen nadrukkelijk aangehaakt zijn en blijven bij de Venlose gemeenschap, maar zonder onze eigenheid geweld aan te doen. Dat heeft Jocus altijd gedaan en zo hoort dat. Oktoberfest-achtige taferelen, disco-parties of skihut-muziek horen daar met de Venlose vastelaovend dan ook niet bij”, zegt Versleijen met de nodige stelligheid. “Een dergelijke vervlakking is verleidelijk voor de massa, maar Jocus doet daar niet aan mee”. Versleijen erkent dat Jocus niet alles zelf in de hand heeft. Sommige ontwikkelingen overkomen je. Zo vindt hij het zelf nog steeds jammer dat het “Motteballebal” een aantal jaren geleden verloren is gegaan. Het was het enige en grootst verklede bal van Venlo waarin het unieke karakter van de Venlose vastelaovend tot uitdrukking kwam; muziek, creativiteit, humor, schminken, verkleden, zelf kostuums maken. “In de laatste jaren voordat definitief het doek viel voor het Motteballebal zijn er nog alternatieven bedacht. Helaas hebben ook die de teruglopende belangstelling niet weten te keren. Maar met het verdwijnen van het Motteballebal kwam er wel weer ruimte voor nieuwe initiatieven. Sinds een aantal jaren vindt op de vroegere Motteballebal-zaterdag, een week voor vastelaovend, de “Jocus Joetsaovend” plaats. Jocus sluit hiermee perfect aan bij het jaarlijkse “Prônke” in de Klaasstraat, een typisch Venloos evenement dat al meer dan 30 jaar bestaat. De “Jocus Joetsaovend” vindt in tegenstelling tot het “Motteballebal” niet plaats in een grote balzaal op één lokatie, maar in plaats daarvan trekken de deelnemers van kroeg naar kroeg op de Parade. “Eigenlijk is het een soort Motteballebal 2.0”, lacht de vors. “De vernieuwingen gaan langzaam en gedoseerd. We moeten zorgvuldig omspringen met onze geschiedenis en tradities en geen haakse bochten maken. Maar niet vernieuwen is geen optie. Als je niet vernieuwt en altijd maar hetzelfde blijft doen, dan weet je zeker dat je over een aantal jaren niet meer relevant bent. Dan wordt je een stoffig museum dat de aansluiting heeft gemist”.
In het aanstaande jubileumjaar staan er ook weer enkele vernieuwingen op stapel. Zo gaat Jocus experimenteren met een bal in de Maaspoort voor de bovenbouwleerlingen van het Valuascollege, College Den Hulster en het Blariacumcollege. Het is een doelgroep die lastig te bereiken is. “Ze zijn te groot voor het servet en te klein voor het tafellaken, en dus valt deze groep vaak tussen wal en schip”. Voor Jocus is het een mooie uitdaging om iets nieuws toe te voegen voor deze specifieke groep. Uiteindelijk is de jeugd het èchte goud van de vastelaovend. Zij zijn de toekomst.
Vors Joeccius XI is er enorm gruuëts op dat hij in zijn regeerperiode, die inmiddels aan het derde seizoen start, Jocus Toekoms heeft zien verdubbelen in omvang. Jongeren voelen zich aangetrokken tot dit deel van de vereniging. Ze leren hier vastelaovend vieren, zoals het in Venlo hoort, onder de vleugels van Jocus. Een ander belangrijk onderdeel zijn de “Herfshane”. Roel Versleijen was ooit mede initiatiefnemer en eerste voorzitter van deze stichting, die met veel creativiteit in workshops en andere bijeenkomsten de jeugd leert hoe ze leedjes, parodiën of buuts moeten schrijven. Dat dit zijn vruchten afwerpt, blijkt uit de jonge aanwas bij onder andere de leedjesaovend, de jaarlijkse finale waar uit elf finalisten de vier beste vastelaovesleedjes van dat jaar gekozen worden.
Jocus Toekoms
Sinds de oprichting in 1951 heeft Jocus Toekoms een belangrijke rol gespeeld als iniator en kartrekker binnen de Venlose jeugdvastelaovend. Het was lange tijd een op zich zelf staande vereniging, los van Jocus. Op 15 februari 2015 werd een convenant getekend tussen Jocus en Jocus Toekoms. Sindsdien maakt Jocus Toekoms volwaardig onderdeel uit van Venloosch Vastelaoves Gezelschap Jocus.
“Het samengaan van Jocus en Jocus Toekoms heeft gezorgd voor een enorme groei”, zegt Ramon de Brouwer van Jocus Toekoms. De jonge Vors Joeccius XI Juniores constateert dat Jocus Toekoms ook qua professionalisering grote stappen vooruit heeft gemaakt. Goede voorbeelden hiervan zijn de oprichting van de mini dansgarde, de familiezitting en het uitroepen van de nieuwe Hoëgheid. Vroeger werd de nieuwe jeugdprins uitgeroepen in het Ald Weishoés, maar sinds twee jaar is het uitroepen van de jeugdprins een programma-onderdeel geworden van het Matinee Musical op de zondag na het Hofbal. In een bomvolle en rijkelijk versierde Maaspoort wordt de prins en zijn twee adjudanten uitgeroepen met alle waardigheid en statigheid zoals dat bij Jocus hoort. “Kinderen zien dit en willen hier bij horen”, zegt Ramon. En iedereen hoort er bij. De saamhorigheid die zo kenmerkend is voor de Venlose vastelaovend, vind je ook bij Jocus Toekoms. “We zijn een hechte club, zegt Ramon. We lachen samen, hebben veel plezier samen, maar delen ook het verdriet. Sinds het bestaan van Jocus Toekoms zijn er vriendschappen voor het leven gesloten. We bieden de kinderen een podium en laten ze op geheel eigen wijze proeven aan de vastelaovend”.
Zijn liefde voor de vastelaovend komt niet uit de lucht vallen, Ramon komt uit een echt Vastelaoves-ei. “Ik ben met vastelaovend opgevoed, het is er met de paplepel ingegoten”, zegt Ramon. Zijn vader was in 2008 prins bij De Vogelhut. “Ik liep verkleed als prins de hele vastelaovend achter mijn vader aan”, vertelt hij. Enkele jaren later werd Ramon lid van Jocus Toekoms waar hij nu aan de vooravond staat van zijn tweede seizoen als Vors Joeccius XI Juniores. Hij vindt het jammer dat het Ald Weishoés voorlopig gesloten wordt in verband met de aanstaande renovatie en de jeugd dus tijdelijk een ander thuis moet zoeken. “Het voelt vreemd om de plek, die al sinds de oprichting in 1951 je thuis is, tijdelijk te moeten verlaten. Vooral de oudere generatie valt het erg zwaar”, zegt Ramon. Vors Joeccius XI Juniores is echter van mening dat er met de renovatie van het Ald Weishoés ook weer mogelijkheden komen om te groeien. “Onze evenementen zijn inmiddels tijdelijk ondergebracht in de Venlonazaal, Grenswerk en De Maaspoort. Deze locaties zijn groter en bieden betere faciliteiten dan op dit moment in het Ald Weishoés. Hierdoor kunnen we de kinderen in Venlo nog meer mogelijkheden bieden om de vastelaovend te vieren. Bovendien keren we na de verbouwing als Jocus Toekoms weer terug naar het Weishoés dat dan waarschijnlijk mooier is dan ooit te voren. We horen gewoon bij elkaar.”, besluit Ramon de Brouwer.
Stichting Herfshane
De Stichting Herfshane is twaalf jaar geleden opgericht om jongeren tussen de vijftien en twintig jaar te stimuleren om buuts, parodiën en leedjes te schrijven, componeren en zingen. “We hebben vooral een stimulerende rol”, zegt de huidige voorzitter Oscar Linders. “Jongeren die zich bij ons aanmelden gaan onder begeleiding van twee ervaren schrijvers/vertolkers een traject in van enkele maanden waarin ze middels aan een aantal masterclasses wegwijs gemaakt worden in het schrijven en vertolken van vastelaovesleedjes. Het maakt bij ons niet uit of je goed of slecht bent, je krijgt alle vrijheid om je creativiteit kwijt te kunnen en wij helpen je daarbij op weg”, aldus Oscar. De masterclasses worden gegeven door Chris Thenu en Marinho Peters, twee ervaren muzikanten met allebei hun eigen manier van schrijven en musiceren. “Dit zorgt voor een soort van kruisbestuiving. Er is vaak overleg en uiteindelijk komt alles samen in het eindresultaat”.
Oscar Linders kwam enkele jaren geleden als fotograaf binnen bij de Herfshane. “Ik werd gevraagd om op de artiestenavond te komen fotograferen en werd meteen in het enthousiasme meegenomen. Toen de vraag kwam of ik in het bestuur plaats wilde nemen, twijfelde ik geen moment”, vertelt Oscar. Per jaar zijn er ongeveer vijf aanmeldingen. “Veel meer kunnen we op dit moment ook niet aan, want dat zou ten koste gaan van de kwaliteit”, zegt hij. De herfshane kiezen duidelijk voor kwaliteit boven kwantiteit en dat blijkt uit het resultaat. Ieder jaar leveren de Herfshane een aantal kandidaten af bij de voorronde van de “leedjesaovend”, vaak haalt één of meer kandidaten de finale. De laagdrempeligheid en de goede begeleiding spelen hierbij een belangrijke rol. De toegang tot de artiestenavond is bijvoorbeeld gratis. Dit doen we om zoveel mogelijk mensen kennis te laten maken met de Herfshane en geeft ons de mogelijkheid om jong talent te werven. Onze doelstelling voor de komende jaren is om te groeien en nog meer talent te ontdekken, waarbij de kwaliteit wel gewaarborgd moet blijven, aldus een trotse voorzitter.
JOCUS VITAE QUOD SAL COENAE, meer dan een mooie lijfspreuk alleen. Het is al 176 jaar lang het Leidmotiv van gepassioneerde Venlonaren die een uniek feest vieren, koesteren en overdragen van generatie op generatie. Het feest dat Venlo op z’n allermooist laat zien, vol kleur, positiviteit en plezier voor jong en oud, rijk en arm.
Tekst: Leon Vrijdag
Fotografie: Leon Vrijdag / Archief Jocus.
Dit artikel is één op één – met toestemming- overgenomen van VenloosVerleden.
